شرایط جدید، نیازهای جدید

گفت‌وگو با سعید نوری، مدیر کارگاه‌های جشنواره‌ی فجر

* ایده‌ی برگزاری کارگاه‌های بخش بین‌الملل جشنواره‌ی فجر از کجا شروع شد؟
در آذر ماه سال ۹۳ به مدیر بخش بین‌الملل سازمان سینمایی، آقای آرش امینی پیشنهاد کردم برای ارتقای سطح کیفی سینمای ایران کارگاه‌های تخصصی‌ای بگذاریم برای سینماگران. پیشنهاد کردم به جای استفاده از نیروهای داخلی از نیروهای تراز اول جهانی استفاده کنیم.  کارشناسی و نیازسنجی کردیم. با توجه به شرایط جدید نیاز به طرح موضوعاتی داریم: نیاز به تولید مشترک، نیاز به هم‌تراز شدن با دنیا در شیوه‌های طرح موضوع، نیاز به آموزش کارگردانی فیلم‌های اکشن و ماجراجویی و بحث‌های مختلف دیگری من‌جمله کار با بازیگر و چالش‌ها و کمبودها به عنوان بهانه‌هایی برای خلاقیت. خلاءهای بسیاری در سینمای کشور داریم. مثلاً فیلمسازان ما برای فراهم کردن متریال لازم برای تدوینگر در فیلم‌های پرحادثه دچار مشکل‌اند یعنی هر وقت می‌خواهیم فیلم‌نامه‌ی اکشن بنویسیم چون می‌دانیم نمی‌توانیم اجرایش کنیم دور می‌زنیم و می‌رویم به یک سمت دیگر یا موضوع را در اجرا به مضحکه می‌کشیم‌. بر اساس این نیازسنجی، ما آدم‌های مربوطه را پیدا کردیم. هم‌چنین نظری به کارهای انجام شده در جشنواره‌های مطرح دنیا مثل ساندنس و پوسان داشتیم: مثلاً پیچینگ. پارسال در جشنواره‌ی سینما حقیقت این کار برای فیلم مستند انجام شد. گفتیم ما طرح پیچینگ را بنویسیم و آدمی انتخاب کنیم که واقعاً بتواند آن را آموزش دهد تا فیلم‌سازان بتوانند اول این که طرح بنویسند، و دوم طرح‌شان را بسط و گسترش دهند و سوم بتوانند رفع اشکال کنند. برای این منظور خانم جن میلر انتخاب شد. ایشان بیش از بیست سال است که پیچینگ تدریس می‌کند. او در این کارگاه با ده نفر منتخب در هر روز به صورت نفر به نفر، سی دقیقه کار خواهد کرد و رفع اشکال می‌کند.‌* پس موضوعات بر اساس نیازسنجی‌های کارشناسی شده به دست آمد و مخاطبان…در واقع کسانی هستند که حداقل در آغاز حرفه‌ای شدن هستند. چون به هر حال شیوه‌ی درام پردازی در دنیا تغییر کرده است و ما باید اطلاعات‌مان را به‌روز کنیم. تا به امروز برای ما «تولید مشترک» معنی درست خودش را نداشته است. ما همیشه پول را از ایران برداشته‌ایم برده‌ایم در یک کشور دیگر فیلم ساخته‌ایم و فکر کرده‌ایم این تولید مشترک است. حال این که حداقل شرایط برای تولید مشترک زمانی‌ست که کشور میزبان هم سرمایه‌گذار پروژه باشد.

* یکی از کارگاه‌ها، معیارهای جشنواره‌ای‌ست. این کارگاه به دنبال چیست؟
همه‌ی بچه‌های فیلم‌ساز ما آرزو دارند فیلم‌شان در جشنواره‌های جهانی از رده‌ی C گرفته تا A پذیرفته شود. اما این‌ها نمی‌دانند هم‌زمان که دارند قصه‌شان را تعریف می‌کنند، هم‌زمان که دارند کارگردانی می‌کنند چه چیزهایی را احتمالاً توی فیلم‌شان بگنجانند تا بدون این که آسیبی به شیوه‌ی روایت‌شان وارد شود، بتوانند جشنواره‌های جهانی را هم جذب فیلم‌شان بکنند. این کارگاه در حقیقت یک کنفرانس است که به این منظور تشکیل می‌شود.

* گویا مهلت ارسال طرح‌ها هم به اتمام رسیده است.
تا جمعه شب تمدید کرده‌ایم.

* مدرس کارگاه‌ها را بر چه اساس انتخاب کردید؟
اولین چیزی که ما مد نظر داشتیم این بود که سعی کنیم از سراسر دنیا مدرس داشته باشیم. ما الآن هم آسیایی داریم هم اروپایی داریم و هم آمریکایی.

* علتش چیست؟
ما فکر کردیم این تنوع فرهنگی، یک تنوع فکری هم با خودش خواهد آورد، و این تنوع فکری هم یک مقداری مرتبط به موضوع است. مثلاً آقای پیت رایو که از نیوزیلند دارد می‌آید، کار تولید مشترک با چین و ژاپن انجام داده است. ما نمی‌خواستیم همه را از یک کشور یا منطقه انتخاب کنیم؛ مثلاً همه از فرانسه. می‌خواستیم از ترکیه هم مهمان داشته باشیم که همسایه‌ی ماست و دارد قانون کپی رایت را رعایت می‌کند. بنابراین نشست آزاد قوانین کپی‌رایت توسط مهمانی از ترکیه برگزار خواهد شد. هم زمان استنلی تانگ هنگ‌کنگی را هم داریم، برای آموزش کارگردانی صحنه‌های اکشن و فیلم‌های رزمی و نیز سیر تحول این فیلم‌ها. کسی که کارگردان فیلم‌های جکی چان است و در سینمای هالیوود آدم مطرحی‌ست.

* این طور که من فهرست کارگاه‌ها را می‌بینم، دامنه‌ی وسیعی دارند:‌ از یک بحث کاملاً‌ فنی تا یک موضوع نرم‌افزاری و محتوایی‌ای مثل فیلم‌نامه.

و حتی تولید. ما الآن نیاز داریم تهیه‌کنندگان‌مان مسائلی را بدانند.

* علت این که کارگاه‌ها را یک‌دست نکردید چه بود؟
چون مشکلات سینمای ما فقط مربوط به یک صنف خاص نیست. همه‌ی مشکل، سناریو نیست. هم‌چنان که همه‌ی مشکل تهیه‌کننده نیست، همه‌ی مشکل سرمایه نیست، همه‌ی مشکل جشنواره‌ها نیستند، همه‌ی مشکل جلوه‌های بصری هم نیست. ما احساس کردیم کارمان باید آن قدر متنوع باشد که بتواند ذهنیت‌ها و سلیقه‌ها و حرفه‌های مختلف سینمایی را پوشش دهد. از سویی هم به شما بگویم که ما مراجعانی داشته‌ایم که هر شش کارگاه را ثبت‌نام کرده‌اند. این را هم باید در نظر داشت که امروز کسی که کار سینما می‌کند باید حداقل شمه‌ای از CGI بداند. این که بخواهی فرار بکنی و بگویی سینمای ایران به این موضوع ورود نمی‌کند و یا فیلم‌هایی از ما که توی جشنواره‌ها انتخاب شده‌اند، رئالیسم اجتماعی بوده‌اند و جلوه‌ی ویژه‌ی رایانه‌ای جایی در سینمای ما ندارد، این طور نیست. چون   مثلاً انیمیشن  در ایران دارد رشد می‌کند. ما الآن ۳۰ دانشجوی کارشناسی ارشد انیمیشن در دانشگاه سوره داریم که این‌ها قرار است در کارگاه ما شرکت ‌کنند. کلی انیماتور داریم،‌ تبلیغاتچی داریم کسانی داریم که تیزر تبلیغاتی می‌سازند. بالاخره این‌ها هم جزو بدنه‌ی تصویری جامعه‌ی ما هستند. این‌ها باید آموزش ببینند. در واقع پوشش دادن کلیه‌ی سلایق متنوع از سینمای بدنه تا فیلم‌آرت مد نظر ما بوده است. در پایان اضافه کنم که این کارگاه‌ها، حاصل خرد جمعی است و بی‌پشتیبانی و حمایت مدیران فعلی و همکاری خانم نقیبی و همکارانش میسر نمی‌شد.

* این کارگاه‌ها فرصت خوبی برای فیلم‌سازان جوان هستند. اما به نظر می‌آید آن قدر که در شأن آن‌ها بوده رویشان تبلیغ نشده است. به نظرم تبلیغاتش خیلی ضعیف بود.

صد در صد حق با شماست. اما باید بدانیم اولین بار است که بخش بین‌الملل از بخش ملی جدا می‌شود. این یک معنی دارد: این که جهان تازه دارد با این رویکرد ما مواجه می‌شود. خیلی گشتیم تا توانستیم این آدم‌ها را پیدا کنیم چون نمی‌خواستیم یک آدم متوسط بیاوریم. می‌خواستیم مربیان سطح بالا داشته باشیم. معمولاً با یک آدم حرفه‌ای، شما باید حداقل از یک سال قبل قرار بگذارید، در حالی که این بحث خیلی تازه بود. ما سه ـ چهار ماه قبل شروع کردیم. این اطمینان وجود نداشت که بتوانیم تأیید آدم‌های مد نظرمان را بگیریم. زمانی که بلیت و ویزا و آمدن‌شان قطعی شد ما موضوع را اعلام کردیم. برای سال بعد این مشکل رفع خواهد شد. چرا؟ چون ستاد جشنواره‌ی فجر یک سال وقت دارد این آدم‌ها را پیدا کند، یک سال وقت دارد نیازسنجی کند نه چهار ماه. طبعاً اطلاع‌رسانی‌ هم به تدریج اتفاق می‌افتد. اتفاقِ امسال محصول کوتاه مدت بودن پیش‌تولید ما بود.