گزارشی درباره‌ی بازنگری آیین‌نامه‌ی آکادمی ایسفا و شیوه جدید برگزاری آن
اعضای محترم انجمن فیلم کوتاه ایران (ایسفا)
احتراماً، همانطور که مستحضرید سال گذشته دهمین دوره‌ی جشن مستقل فیلم کوتاه با تمام فراز و نشیب هایی که پیش روی انجمن فیلم کوتاه ایران بود برگزارشد و چندی پس از پایان یافتن جشن دهم هیئت مدیره ی ایسفا همچون ادوار گذشته با هدف آسیب شناسی و بررسی نقاط قوت و ضعف خود در اجرای قوانین و شیوه ی برگزاری جشن و همچنین یافتن راهکارهای مناسب برای هر چه بهتر برگزار کردن این رویداد در دوره های بعد، نقد و بررسی ساز و کار جشن را در اولویت کاری خود قرار داد. هیئت مدیره ایسفا بر این باور بود که جشن مستقل فیلم کوتاه ایران در ده دوره برگزاری خود با چالش ها و آسیب هایی در ساز و کار اجرایی، خصوصاً بخش های انتخاب و داوری آثار مواجه بوده است. در طی این سال ها نیز از جانب برخی از اعضای محترم ایسفا و دیگر فیلمسازان درخواست هایی مبنی بر اصلاح و به روز کردن شیوه های فعلی آکادمی به دبیرخانه جشن ارائه شده بود. در نهایت هیئت مدیره به این تصمیم رسید که کار گروهی با هدف بازنگری و اصلاح آیین نامه جشن مستقل فیلم کوتاه و آکادمی ایسفا تشکیل دهد. لذا مقرر گردید این کارگروه با دبیری امید عبدالهی ضمن بررسی و آسیب شناسی ساختار اجرایی جشن و آکادمی ایسفا در ده دوره پیشین و مطالعه راهکارهای پیشنهادی ارائه شده از سوی اعضای ایسفا، به اصلاح و نگارش مجدد آیین نامه و مقررات اجرایی این رویداد بپردازد.
کارگروه بازنگری و اصلاح آیین نامه جشن و آکادمی ایسفا در اولین گام در ابتدای مهرماه سال ۹۸ طی فراخوانی از تمامی اعضای فعلی آکادمی ایسفا دعوت کرد که تا پایان مهرماه همان سال بر اساس تجربه هایی که در دوره های پیشین آکادمی داشتند، هرگونه پیشنهاد، انتقاد و یا راهکاری که برای بهتر برگزار شدن ساختار آکادمی و جشن فیلم کوتاه مد نظرشان هست را با دبیر این کارگروه درمیان بگذارند که اعضای آکادمی ایسفا از این فراخوان استقبال چندانی نکردند. بنابراین در گام بعدی و در آبان ماه دبیر کارگروه پس از بررسی و مطالعه ی اسناد و گزارش های اجرایی مربوط به ده دوره پیشین جشن در آرشیو ایسفا، نسبت به تشکیل یک شورای هم اندیشی اقدام و از اعضای هیات موسس آکادمی، دبیران ادوار گذشته جشن و منتخبی از اعضای آکادمی ایسفا (مجموعا ۲۳ نفر) برای شرکت در این شورا دعوت کرد.
نخستین جلسه شورای هم اندیشی در تاریخ ۶ آذرماه ۱۳۹۸ با حضور ۱۱ نفر از مدعوین و دومین جلسه آن در تاریخ ۲۷ آذر ۱۳۹۸ با حضور ۶ نفر در ساختمان شماره ۲ خانه سینما برگزار شد. در این جلسات که هرکدام به مدت ۵ ساعت به طول انجامید درباره موارد متعددی از جمله مکانیزم و فرآیند انتخاب و داوری فیلم ها، تقویم اجرایی برگزاری جشن مستقل فیلم کوتاه، نحوه پذیرش اعضای آکادمی و قوانین اجرایی آن بحث و گفتگو شد و در پایان، نتایج به دست آمده طی صورت جلساتی تنظیم و دردفتر ایسفا ثبت گردید.
چکیده نظرات مطرح شده در این شورا که اکثریت حاضران با آن موافق بودند از این قرار است:
۱- ایجاد ساز و کارهای جدید برای برگزاری جشن مستقل به منظور رسیدن به ساختار صحیح یک آکادمی.
۲- مسئولیت و مدیریت جشن مستقل همچنان برعهده‌ی هیئت مدیره ایسفا باشد با این اختیار که بتواند این مسئولیت را به یک دبیر یا یک تیم اجرایی واگذار کند.
۳- لزوم بازنگری در شیوه‌ی عضویت در آکادمی، بررسی صلاحیت اعضای فعلی و اعلام فراخوان برای جذب اعضای جدید به منظور کم کردن خطا در فرآیند انتخاب و داوری آثار.
۴- حذف مرحله انتخاب جشن مستقل به شیوه های تجربه شده گذشته و ایجاد یک ساز و کار جدید به منظور عادلانه تر کردن فرایند انتخاب فیلم ها.
۵- برگزاری فرآیند انتخاب و داوری فیلم ها بصورت آنلاین و غیرحضوری که اجرای آن نیازمند ارتقاء سایت تخصصی ایسفا و همکاری با پلتفرم های موجود می باشد.
۶- انتخاب هرچه سریعتر دبیر جشن یازدهم ایسفا توسط هیئت مدیره تا ایشان بتواند با حضور در کارگروه فنی امور اجرایی جشن را از ابتدا مدیریت کند.
۷- تغییر تاریخ برگزاری جشن مستقل به زمانی مناسب‌تر تا هم از شلوغی کارهای اجرایی خانه سینما در مرداد و شهریور ماه فاصله بگیرد و هم یک تقویم دائمی و مشخص داشته باشد. پیشنهادی که اکثریت با آن موافقت داشتند بازه زمانی یکم تا هفتم تیرماه هر سال (از تولد عباس کیارستمی تا تولد سهراب شهید ثالث) بود.
پس از جمع بندی جلسات شورای هم اندیشی، دبیر این کارگروه نسبت به تشکیل یک کمیته فنی شش نفره اقدام کرد. این کمیته متشکل از آقایان نیما عباسپور، علی عسگری، علیرضا قاسمی، محمدرضا جهان پناه٬ محسن رمضان زاده و امید عبدالهی (دبیر کارگروه) بود که با هدف تنظیم مجدد آیین نامه آکادمی بر اساس نظرات به دست آمده از شورای هم‌اندیشی آغاز به کار کرد.
جشنواره یا آکادمی؟ این مهمترین پرسشی بود که کمیته فنی قبل از هر چیز باید به آن پاسخ می داد. در واقع جشن مستقل فیلم کوتاه در طی این سالها به معنای واقعی نه جشنواره بود و نه آکادمی. هر چند هیئت موسس محترم آکادمی ایسفا از ابتدا به دنبال ایجاد یک آکادمی با مولفه ها و مشخصات استاندارد مطابق با دیگر آکادمی های سینمایی موجود در جهان بودند، اما در دوره‌ی نخست تشکیل آن، به دلایل گوناگون موفق به پیاده سازی تمام و کمال آن نشدند و در ادامه نیز جشن مستقل مسیری مابین آکادمی و جشنواره را در پیش گرفته بود که همواره باعث بروز تناقض ها و مشکلات حل نشدنی در بخش‌های مختلف آن می شد. به طور مثال همه ساله در بخش انتخاب آثار، نحوه داوری و شمارش آرا، تیم اجرایی با چالش‌های جدیدی رو به رو می شدند که به ناچار برای رفع آنها می بایست در شکل اجرایی آیین نامه تغییراتی لحاظ می گردید. همچنین انجمن فیلم کوتاه به عنوان یک نهاد صنفی با توان مالی و اختیارات اجرایی محدود، نمی توانست مانند دیگر جشنواره های فیلم کوتاه داخلی و خارجی شرایطی را برای نمایش عمومی فیلمهای راه یافته به بخش مسابقه فراهم کند. از طرفی رفتن به سمت برگزاری یک آکادمی به مفهوم درست هم نیازمند تغییرات اساسی در شکل اجرا و کنار گذاشتن برخی از دستاوردهایی داشت که طی این چند دوره با نام جشن مستقل گره خورده بود.
شاید مهمترین بخش این تغییرات هم به نحوه انتخاب آثار مربوط می شد. به این معنی که در شکل آکادمی فقط آن دسته از فیلم های کوتاه می‌توانستند مورد قضاوت قرار بگیرند که از طریق یک سری فیلترهای ورودی (مانند شرط اکران عمومی یا حضور در جشنواره‌های معتبر) واجد شرایط حضور در آکادمی می‌شدند. در حالی که در دوره‌های پیشین نخستین حضور بسیاری از فیلمهای کوتاه ایرانی در جشن مستقل رقم می‌خورد.
از این رو کمیته فنی با آگاهی از این مسائل و با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده از مجموعه جلسات شورای هم اندیشی ابتدا طی دو جلسه رسمی در تاریخ های ۱۵ و ۱۶ بهمن ماه (از ساعت ۱۰ صبح تا ۷ عصر) در محل خانه سینما و با حضور تمامی اعضا، ضمن تحلیل و بررسی جز به جز مفاد آیین نامه های قبلی برای رسیدن به یک راهکار تازه به بحث و تبادل نظر پرداخت.
در مجموع کمیته فنی با توجه به زمان محدود باقی مانده تا موعد فراخوان دوره یازدهم و با در نظر گرفتن امکانات و زیرساخت های فعلی انجمن فیلم کوتاه ایران وهمچنین امکان استفاده از فضای مجازی برای غیر حضوری کردن برخی از فاز های اجرایی این رویداد تلاش کرد در نگارش آیین نامه جدید با حفظ برخی از تجربه های موفق پیشین که ماحصل تلاش های همکاران ما در ادوار گذشته بود، تا جای ممکن قوانین و شیوه اجرا را به ساختار آکادمی نزدیک تر نماید و به نوعی مقدمه ای برای آکادمی شدن واقعی این رویداد باشد. سپس آیین نامه جدید در جلسه رسمی مورخ ۲۳ بهمن ماه توسط اعضای کارگروه فنی نگاشته و نهایی شد و به همراه صورتجلسه مربوطه، به هیئت مدیره ایسفا جهت بررسی و تصویب ارائه گردید.
برخی از عمده ترین تغییرات آیین نامه پیشنهادی نسبت به ادوار گذشته به شرح زیر می باشد:
۱- یک‌پارچه کردن آیین‌نامه‌ی جشن مستقل فیلم کوتاه ایران با آیین‌نامه آکادمی ایسفا.
۲- تغییر عنوان «جشن مستقل فیلم کوتاه» به «جوایز آکادمی فیلم کوتاه ایران».
۳- حذف فرآیند انتخاب، به شکلی که آثار متقاضی در سه مرحله داوری شوند.
۴- ایجاد امکان حضور در آکادمی و داوری آثار برای تمامی اعضای ایسفا.
۵- آنلاین شدن سیستم داوری در هر سه مرحله و آماده‌سازی زیرساخت مناسب برای آن.
۶- تعیین تقویم جدید و ثابت برگزاری آکادمی ایسفا.
در ادامه هیئت مدیره ایسفا پس از بازخوانی آیین نامه ی پیشنهادی کمیته فنی در تاریخ های ۲۹ بهمن و ۱۵ اسفند ماه ۱۳۹۸، دو جلسه فوق العاده را به منظور تحلیل و بررسی مفاد آن ترتیب داد که در این نشست ها از آقایان مسعود امینی تیرانی، نیما عباس پور، کاوه قهرمان و علیرضا قاسمی (دبیر آکادمی یازدهم) به عنوان مشاور دعوت به عمل آمد. طبق برنامه ریزی هیئت مدیره این سلسله نشست ها می بایست به طور منظم تا تصویب نهایی بند بند آیین ادامه می یافتند که متاسفانه به دلیل شرایط اضطراری بوجود آمده در کشور و تعطیلی خانه سینما این جلسات متوقف شد.
با توجه به شرایط بحرانی پیش آمده پس از وقفه ای کوتاه هیئت مدیره تصمیم گرفت برای عدم توقف امور ایسفا به خصوص بحث مهم آکادمی ، جلسات خود را بصورت غیر حضوری برگزار کند. بنابراین نخستین جلسه آنلاین در تاریخ ۱۲ فروردین ۱۳۹۹ با حضور تمامی اعضای هیئت مدیره و بازرس محترم ایسفا برگزار گردید، که پس از بحث و تبادل نظر طولانی دو تصمیم در خصوص ادامه روند برگزاری آکادمی گرفته شد. ابتدا اینکه به منظور آگاهی اعضای محترم ایسفا و جامعه فیلم کوتاه ایران از طرف دبیر آکادمی یازدهم ، اطلاعیه ای مبنی بر به تعویق افتادن انتشار فراخوان تا رسیدن به شرایطی پایدار در جامعه، منتشر شود و سپس هیئت مدیره فرآیند بررسی آیین نامه آکادمی را به صورت مجازی و حداکثر تا پایان فروردین ماه به سرانجام برساند. بر همین اساس جلسات آنلاین بعدی در تاریخ های ۱۶ ٬ ۱۸ ، ۲۰ ٬ ۲۴ و ۲۷ فروردین برگزار شد که در هر جلسه در کنار پرداختن به موضوعات دیگر صنفی، ساعاتی هم به موضوع آکادمی و بررسی مفاد آیین نامه اختصاص داده شد. ضمن اینکه با نظر اکثریت اعضای هیئت مدیره علیرضا قاسمی هم به عنوان دبیر آکادمی یازدهم در این جلسات حضور داشتند. تاریخ انتشار فراخوان٬ نحوه برگزاری٬ تولیدات امسال فیلم کوتاه٬ چگونگی روند اجرایی در شرایط کرونا٬ وضعیت مبهم جشن های دیگر خانه سینما در شرایط فعلی، چگونگی اجرای بازبینی و داوری فیلمها در فضای مجازی و اعلام و نمایش آثار راه یافته به آکادمی از جمله مباحث مهمی بودند که در این جلسات به آنها پرداخته شد.
اما نکته مهم و حائز اهمیت در این جلسه های پی در پی وضعیت بحرانی بود که حالا سایه سنگین اش را بر روی همه فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی جامعه می توانستیم حس کنیم و بدیهی بود که مهمترین چالش پیش روی هیئت مدیره هم این پرسش باشد که در وضعیت کنونی که حفظ سلامتی خانواده فیلم کوتاه بر هر چیز اولویت دارد چگونه و با چه تمهیداتی باید امور آکادمی را پیش برد؟ و آیا اصولاً انتشار فراخوان در چنین شرایطی کار صحیحی است چرا که این نگرانی برای برخی از اعضای هیئت مدیره وجود داشت که احتمالاً افرادی برای رساندن آثارشان، به ناچار ممکن است سلامتی خود و همکارانشان را به خطر بیندازند . از سویی دیگر ساختار و شیوه اجرایی آکادمی هم همچنان یکی از مباحث داغ و اصلی بود و هر بار با عمیق تر شدن روی مفاد آیین نامه پرسش های تازه ای مطرح می شد که به نوعی یادآور همان مشکل دیرینه جشن مستقل (معلق ماندن بین جشنواره و آکادمی) بودند.
تا اینکه سرانجام در پایان جلسه ۲۷ فروردین٬ هیئت مدیره و دبیر آکادمی یازدهم به این نتیجه رسیدند که کلاف سردر گم آیین نامه به شکل کنونی قابل اصلاح به معنای مطلق نیست و همواره با چنین ساختار اجرایی مشکلات هر بار به شکلی جدید به قوت خود باقی می مانند. بنابراین مصوب شد که در جلسه بعدی، هیئت مدیره به یک کدام از اشکال آکادمی یا جشنواره به شکل مطلق رای داده و آیین نامه مجدداً بر اساس مصوبه هیئت مدیره توسط کمیته فنی بازنویسی شود. لذا در جلسه ۳۰ فروردین٬ پس از حدود ۳ ساعت بحث و گفتگو در مورد نقاط قوت و ضعف برگزاری این رویداد به شیوه های جشنواره یا آکادمی نهایتاً هیئت مدیره با اکثریت آرا شیوه «آکادمی» را مصوب کرد که برخی از مهمترین دلایل این تصمیم به شرح زیر می باشد:
۱- همانطور که می‌دانید یکی از اهداف اصلی برگزاری جشنواره های فیلم کوتاه به نمایش درآوردن منتخبی از فیلمهای تولید شده در سال منتهی به جشنواره است. به همین دلیل جشنواره ها از بخش های مختلف و متنوعی برخورداند. از نمایش فیلمها در بخش های اصلی مسابقه و جنبی گرفته تا کنفرانس های مطبوعاتی، کارگاه های آموزشی، سمینارها و البته بازار فیلم. طبعاً این گستردگی و تنوع در اجرا نیاز به بودجه و نیروی انسانی قابل توجهی دارد. در حالی که انجمن فیلم کوتاه ایران به عنوان یک نهاد صنفی مستقل توان مالی و اجرایی مناسبی برای برگزاری سالانه یک جشنواره با معیارهایی که عنوان شد را ندارد.
۲- قسمت مهمی از وظایف جشنواره های معتبر، کشف استعداد ها و معرفی فیلمسازان نوظهور در حوزه‌ی سینما است. علاوه بر این در چنین رویدادهایی یک سلیقه‌ی خاص توسط دبیر جشنواره و هیئت انتخاب برای رسیدن به اهداف و سیاست‌های آن جشنواره اعمال می‌شود. این شیوه کاملا مغایر با اهداف آکادمی ایسفا است که در آن تمرکز بر روی معرفی بهترین‌ها در رشته‌های مختلف سینمایی بر اساس تضارب آرا و خرد جمعی است. پیش از این، جشن مستقل فیلم کوتاه به شیوه‌ی جشنواره‌ها دست به انتخاب آثار می‌زد و سپس به شیوه‌ی آکادمی داوری را انجام می‌داد که این رویه‌ی غیرمعمول علاوه بر ایجاد اشتباهات و نارضایتی‌های فراوان در مرحله‌ی انتخاب، منجر به اتلاف انرژی فراوان در یک دوره‌ی چند ماهه برای تیم اجرایی و اعضای آکادمی ایسفا می‌شد.
۳- در مرحله‌ی داوری در صورتی که نخواهیم با سیستم آکادمی رفتار نماییم آثار انتخابی توسط گروهی کوچک که معمولاً تعدادشان متجاوز از ۷ نفر نیست داوری می‌شود و در نهایت جوایز بر طبق نگاه و سلیقه آن تیم کوچک داوری تعیین و اهدا می گردد. اما انجمن فیلم کوتاه با بیش از سیصد عضو که همگی از فعالان و نخبگان سینمای کوتاه هستند و دررشته های مختلف مرتبط با تولید فیلم فعالیت می کنند، این پتانسیل را دارد تا در قالب یک آکادمی حرفه ای و با نگاه تخصصی به آثار برگزیده، قضاوتی جامع تر و دقیق تر داشته باشد و جوایز هر رشته را بر اساس معیارهای فنی و آکادمیک اهدا نماید. روشی که فی نفسه یک حرکت صنفی محسوب می شود و با هویت و ساختار آن هماهنگ است.
۴- سیستم آکادمی این امکان را می دهد که تمامی اعضای آن فارغ از این که خارج از تهران، در هر شهر ایران یا جهان ساکن هستند و یا حتی زمانی که مشغول فیلمبرداری یا کار بر روی یک پروژه می باشند و نمیتوانند در جلسات نمایش حضور داشته باشند، بتوانند در فرآیند داوری آنلاین شرکت کرده و رای خود را به صورت غیر حضوری ارائه دهند. در واقع یکی از چالش های جشن مستقل فیلم کوتاه در دوره های پیشین عدم برقراری ارتباط با تعدادی از اعضای آکادمی بود که به واسطه مهاجرت یا سکونت در خارج از تهران امکان حضور در مراحل انتخاب و داوری را نداشتند. بنابراین با آنلاین شدن مراحل داوری نه تنها این امکان را خواهیم داشت که بیشترین مشارکت را در داوری نسبت به دوره های پیشین داشته باشیم، بلکه از بسیاری از هزینه های سربار بر روی صنف هم کاسته می‌شود. یکی از مهمترین مزایای این سیستم کمک به تمرکز و استقلال رای داوران و جلوگیری از ایجاد هرگونه شبهه در سوگیری گروهی به نفع یک فیلم و یا حذف یک فیلم از چرخه رقابت توسط برخی از اعضای آکادمی است.
۵- جوایز جشن مستقل فیلم کوتاه همواره از اهمیتی ویژه برای خانواده فیلم کوتاه ایران برخوردار بوده و فیلمهای برگزیده در جشن مستقل به عنوان بهترین تولیدات فیلم کوتاه سال شناخته می شوند. حال با استفاده از شیوه آکادمی به طور صحیح، این پتانسیل وجود دارد که جایزه آکادمی فیلم کوتاه ایران، فصل الخطاب جوایز بقیه جشنواره‌های پیش از خود باشد. آنچنان که بزرگترین فیلمسازان دنیا حتی بعد از کسب جایزه از جشنواره‌های معتبری مانند کن٬ ونیز، برلین و… هدف نهایی‌شان ربودن جوایز اسکار است. ما معتقدیم جوایز آکادمی ایسفا هم می‌تواند معتبرترین جایزه در میان عرصه های رقابتی فیلم کوتاه کشور برای سازندگان یک فیلم باشد، چرا که از میان بهترین فیلمهای کوتاه فیلمسازان ایرانی که در جشنواره‌های معتبر داخلی و خارجی درخشیده‌اند، انتخاب شده‌اند.
۶- جشن مستقل فیلم کوتاه در شیوه‌ی پیشین با فرآیند طولانی و فرسایشی انتخاب آثار عملاً امکان گسترش آن را در بخش بین‌الملل سلب کرده بود، اما با شیوه‌نامه‌ی جدید آکادمی امکان داوری آثار بین‌المللی و اهدای جایزه‌ی بهترین فیلم کوتاه خارجی نیز میسر خواهد بود. این ویژگی جدید علاوه بر افزایش هرچه بیشتر اعتبار جوایز آکادمی امکانی را نیز برای مرور بهترین آثار فیلم کوتاه جهان برای اعضای محترم آکادمی ایسفا فراهم خواهد کرد.
۷- برگزاری جشن مستقل به شکل پیشین جدا از چالش‌ها و مشکلات حل نشدنی، امکان رشد و گسترش و پویایی را از ایسفا به عنوان برگزارکننده گرفته بود. حال آنکه در شیوه‌ی جدید می توان چشم انداز بسیار وسیعی برای ارتقاء این آکادمی متصور شد. همچنین بر این باوریم که آکادمی ایسفا می‌تواند آغازگر ارتباطات بین‌المللی ایسفا با جشنواره‌ها و رخداد‌های سینمایی در سطح جهان باشد. در این چشم‌انداز ما می توانیم به یکی از مهمترین آکادمی‌های تخصصی فیلم کوتاه دنیا تبدیل شویم که امیدواریم با همراهی شما اعضای محترم انجمن به این مهم دست یابیم.
در پایان یادآور می شویم که بر اساس توضیحات فوق هیئت مدیره آیین نامه آکادمی را مجدداً برای بازنویسی به کمیته فنی ارجاع داده و بدیهی است که حصول هرگونه پیشرفت در این زمینه متعاقباً به استحضار اعضای محترم صنف و جامعه فیلم کوتاه ایران خواهد رسید.
با سپاس
هیئت مدیره انجمن فیلم کوتاه ایران
اردیبهشت ماه یک هزار و سیصد و نود و نه
