گفتگوی الهام حسین زاده رییس هیات مدیره انجمن فیلم کوتاه ایران با خبرگزاری مهر در باره مسائل مربوط به فیلم کوتاه
بخش اول: فیلم کوتاه در جشنواره فجر
رییس انجمن فیلم کوتاه ایران (ایسفا) معتقد است که با توجه به جایگاه فیلم کوتاه ایران در سینمای جهان، حضور این آثار در جشنواره فیلم فجر به آن اعتبار می‌دهد.
به گزارش سایت تخصصی ایسفا به نقل از خبرگزاری مهر برگزاری جشنواره فیلم فجر و حضور آثار سینمای کوتاه و مستند در این جشنواره معمولاً با حواشی بسیاری همراه است. هرچند، سال‌ها این ۲ بخش از جشنواره حذف شده بود اما بعد از اینکه فیلم‌های کوتاه و مستند دوباره به این جشنواره راه پیدا کردند هرسال درباره چگونه برگزار شدن آن بحث و جدل‌های بسیاری وجود داشت.
در این میان انجمن فیلم کوتاه تهران جلسات مختلفی را با برگزارکنندگان جشنواره فیلم فجر داشتند تا بتوانند بهترین شرایط را برای حضور فیلم‌های کوتاه در مهمترین رویداد سینمایی کشور داشته باشند.
با توجه به انتشار فراخوان چهلمین جشنواره فیلم فجر، با الهام حسین‌زاده رییس انجمن فیلم کوتاه ایران (ایسفا) گفتگو کردیم تا از چالش‌ها و تلاش‌هایی که در این دوره برای بهتر دیدن شدن فیلم‌های کوتاه در جشنواره فیلم فجر داشته‌اند مطلع شویم.
بخش اول گفتگوی خبرگزاری مهر با رئیس انجمن فیلم کوتاه ایران را در ادامه می‌خوانید؛
* فراخوان چهلمین جشنواره فیلم فجر منتشر شده است، هرچند سال‌هاست انجمن فیلم کوتاه تهران تلاش خود را می‌کند که شرایط بهتری را برای انتخاب آثار در این جشنواره فراهم کند، اما بازهم قوانین حضور فیلم‌های کوتاه در این جشنواره تغییر نکرده است.
فراخوان چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر با همان سبک و سیاق گذشته و بدون هیچ تغییری منتشر شده است، این در حالی است که انجمن فیلم کوتاه ایران طی ۲ سال گذشته تمام تلاش خود را کرد تا راهی برای همکاری و همراهی با جشنواره فیلم فجر پیدا کند تا شرایط شرکت در جشنواره مطابق با نیازها و خواسته‌های سازندگان فیلم کوتاه باشد. در حقیقت شاید انجمن نباید برای بهتر شدن شرایط در این حوزه تا این اندازه انرژی می‌گذاشت، چرا که جشنواره فیلم فجر یک جشنواره دولتی است و از آنجا که مسائل و خواسته‌های فیلمسازان کوتاه به ما منتقل می‌شود و از آنجایی که دلمان برای این شرایط می‌سوزد و با توجه به حجم گسترده فیلم‌هایی که تولید می‌شود و سختی کار موجود در این زمینه، هر فرصتی که فراهم شود تا فیلم‌ها بیشتر در معرض دید قرار گرفته، فرصتی برای نمایش پیدا کرده و از این طریق امتیازهایی هم به‌دست آورند، حضور در چنین جشنواره‌ای برای ما مغتنم است.
در دوره‌های قبل‌تر که آقای ابراهیم داروغه‌زاده به‌عنوان دبیر جشنواره فیلم فجر فعالیت می‌کرد، صنف ما پیشنهادهای مختلفی را ارائه و تاکید کرد که تمام فستیوال‌های سری الف جهان، بخش مجزای فیلم کوتاه دارند و ما نیز باید در جشنواره فیلم فجر به آن توجه کنیم. مساله دیگری که به آن اشاره کرده بودیم زمان فیلم‌های کوتاه بود به عنوان مثال یادآور شدیم که برخی از جشنواره‌های معتبر مانند «برلین» یا «ونیز» زمان ۲۰ دقیقه‌ای را برای فیلم‌های کوتاه در نظر می‌گیرند.
در واقع ما به عنوان صنف فیلم کوتاه اعلام آمادگی کردیم که هرگونه کمکی را در حوزه‌های مشورتی و یا حضور در شورای سیاستگذاری به عنوان مهمان یا مشاور و یا اینکه در هیات انتخاب بخش فیلم کوتاه حضور داشته باشیم، حتی این پیشنهاد را داده بودیم که در بخش برگزاری جلسات نقد و بررسی نیز حضور داشته باشیم چرا که این جلسات در جشنواره فیلم فجر معمولاً توسط افرادی مدیریت می‌شد که هیچ شناختی نسبت به فضای فیلم کوتاه نداشتند. تمام این پیشنهادها به شورای سیاستگذاری جشنواره ارائه شد اما همه آنها بی‌نتیجه ماند، حتی این فرصت به ما داده نشد تا از خودمان و خواسته‌هایمان دفاع کنیم.
سال گذشته نیز، خود من شخصاً با آقای طباطبایی‌نژاد دبیر جشنواره صحبت کردم حتی نامه‌ای هم به سازمان سینمایی ارسال کردیم که حداقل اجازه دهند یک بار در شورای سیاستگذاری حضور پیدا کرده تا درباره مسائل مورد نظر بحث کنیم که متاسفانه هیچکدام از خواسته‌های ما به نتیجه نرسید.
* یعنی حتی فرصت این را نداشتید که حضوری صحبت کنید و همه درخواست‌های شما به صورت مکتوب ارسال می‌شد؟
هم به صورت مکتوب و هم به صورت بیانیه، در واقع ۲ دوره اخیر بیانیه‌هایی صادر کردیم و نسبت به چگونگی برگزاری بخش فیلم کوتاه جشنواره اعتراض کردیم. چرا که سال گذشته برگزاری این بخش به بدترین حالت ممکن انجام شد، یعنی فیلم‌های کوتاه نمایش نداشت، فیلمسازها دعوت نشده بودند و این مساله بی احترامی بسیار بزرگی به شمار می‌رفت. اتفاقی که در حال حاضر برای جشنواره فیلم فجر رخ داده است، این است که این جشنواره دیگر خود را از حالت رقابتی خارج کرده که این مساله کاملاً به ضرر خودشان است، چرا که یک جشنواره با بخش انتخاب معنا پیدا می‌کند، نه بخش داوری، چرا که بخش داوری یک جشنواره بسیار محدود است و حالا در آن بخش یک جایزه‌ای نیز اهدا می‌شود. این درحالی است که بخش انتخاب است که باعث کشف استعداد و ایجاد فرصت برای فیلمسازان می‌شود. جشنواره فیلم فجر تنها یک بخشی از فیلم‌های کوتاه جشنواره فیلم کوتاه تهران را می‌پذیرد و همین مساله باعث می‌شود که بخش فیلم کوتاه جشنواره فیلم فجر حس رقابتی نداشته باشد. در واقع جشنواره فیلم فجر در حال حاضر به صورت یک آکادمی عمل می‌کند، آن هم یک آکادمی محدود و این روند اصلاً برای این جشنواره مناسب نیست.
بسیاری از ما تجربه حضور در جشنواره‌های الف دنیا را داشته‌ایم و می‌دانیم که به همان اندازه که برای بخش بلند ارزش قائل هستند برای بخش کوتاه نیز ارزش قائل هستند. چرا که می‌دانند همین فیلمساز کوتاه چند سال بعد با فیلم بلند خود در این جشنواره حاضر می‌شود و جشنواره از کشف چنین استعدادهایی افتخار می‌کنند. نمی‌دانم چرا جشنواره فیلم فجر تا این اندازه نسبت به این بخش وحشت دارد و یا این بهانه را می‌آورد که در گیرودار انتخاب فیلم‌های بخش مسابقه، فیلم‌های کوتاه نیز انتخاب کنیم.
حضور فیلم‌های کوتاه به جشنواره فجر اعتبار می‌دهد/ جای خالی هیجان
* برای برگزاری این دوره از جشنواره فیلم فجر نیز با مدیران سینمایی به خصوص رییس جدید سازمان سینمایی درخواست ملاقات دادید؟
امسال شرایط به گونه‌ای متفاوت بود، در واقع رییس جدید سازمان سینمایی به تازگی معرفی شده بود، دبیر جشنواره فیلم فجر و مدیرعامل جدید انجمن سینمای جوان تازه منصوب شده بود، در چنین شرایطی فراخوان جشنواره فیلم فجر هم منتشر شد. هرچند پیش از انتشار فراخوان درخواست ملاقات به آقای محمد خزاعی رییس سازمان سینمایی را داده بودیم که این دیدار بعد از انتشار فراخوان میسر شد.
همچنین در همین دوران با آقای آذرپندار صحبت کرده و گفتیم که بچه‌های فیلم کوتاه نسبت به این شرایط خوشحال نیستند و باید تغییراتی در این زمینه داده شود. در حقیقت سه‌شنبه گذشته با آقای خزاعی و آقای آذرپندار جلسه مشترکی برگزار کردیم و در همان جلسه مطرح کردیم که این مشکلات باید برطرف شود. البته با توجه به شرایط فعلی قرار نیست در این دوره از جشنواره اتفاق خاصی برای فیلم کوتاه رخ دهد، اما به نمایندگی از جامعه فیلم کوتاه این خواسته را داریم که با توجه به ادغام ۲ جشنواره ملی و جهانی، یک گروه مشترک بین انجمن و سازمان سینمایی برای حل این مشکلات فراهم شود. در واقع در جلسه‌ای که با رییس سازمان سینمایی داشتیم به طور مشخص این درخواست را به صورت شفاهی و مکتوب ارائه کردیم که خواهان ایجاد یک کارگروه مشترک بین جامعه فیلم کوتاه و سازمان سینمایی هستیم تا صدای ما به گوش کسانی که می‌خواهند درباره مسائل مختلف جامعه سینما تصمیم بگیرند، برسد.
* با توجه به پیشینه غیبت و یا با نگاه دیگر حذف ۲ بخش کوتاه و مستند از جشنواره فیلم فجر و با فشاری که صنوف مربوطه نسبت به اضافه شدن این بخش‌ها به جشنواره داشتند، حالا برگزارکنندگان تنها مجبور هستند که به این روند ادامه بدهند و علاقه‌ای به بهتر کردن شرایط ندارند.
اتفاقاً ما هم می‌خواهیم بدانیم چه نگاهی وجود دارد. ما از اینکه سیمرغ به فیلم کوتاه و مستند اختصاص پیدا کرده بسیار خوشحالیم و این اتفاق را مدیون تلاش‌های صنفی هیات مدیره های قبلی می‌دانیم. اما معتقدم بهتر است که اگر روندی هم اتفاق افتاده این روند به سمت بهبود برود. نه اینکه فقط اختصاص سیمرغ به این ۲ بخش کافی باشد. اگر در این زمینه وارد گفتگو شویم مطمئن هستم که رضایت ۲ طرف فراهم خواهد شد. اما اگر این ذهنیت وجود دارد که حضور این ۲ بخش در جشنواره به نوعی از سر باز کردن بوده بهتر است صراحتاً اعلام کنند تا بخشی از این فشارها از روی ما برداشته شود.
* مساله این است که ۲ جشنواره «فیلم کوتاه تهران» و «سینماحقیقت» که ۲ جشنواره معتبر است در طول سال برگزار می‌شود و ممکن است بگویند آثار در این ۲ جشنواره به خوبی دیده می‌شوند، پس برگزاری بخش‌های مستند و کوتاه به صورت کاملاً حرفهای در جشنواره فیلم فجر چندان الزامی نیست.
اینکه فیلمسازان کوتاه و یا مستند تمایل به حضور در جشنواره فیلم فجر را دارند که باید باعث خوشحالی برگزارکنندگان این جشنواره باشد. همانطور که در فرانسه جشنواره‌های بسیار معتبر فیلم کوتاه برگزار می‌شود، اما آیا حضور در چنین جشنواره‌ای متضاد با تمایل کارگردان به حضور در مثلاً جشنواره فیلم «کن» و دریافت جایزه از این جشنواره است؟ طبیعتاً بسیاری از فیلمسازان دوست دارند که فیلمشان را با «کن» شروع کنند. معتقدم حضور در جشنواره‌هایی مانند «فیلم کوتاه تهران» و «سینماحقیقت» و جشنواره فیلم فجر در راستای یکدیگر هستند، در حقیقت برگزارکنندگان جشنواره فیلم فجر باید بخش‌های کوتاه و مستند را تقویت کنند. اگر به این بخش‌ها توجه نشود به نوعی ارزش و جایگاه فیلم فجر پایین می‌آید. می‌توان گفت با توجه به موفقیت‌های بین‌المللی فیلم‌های کوتاه و یا مستند، حضور این آثار می‌تواند باعث اعتبار جشنواره فیلم فجر شود. این جشنواره یک رویداد بسیار قدیمی در ایران است که سال‌هاست همه فیلمسازان علاقه مند به حضور در آن هستند، می‌توان گفت جشنواره فیلم فجر تبدیل به یک مرجع در سینمای ایران شده و بسیاری از فیلمسازان به آن امید بسته‌اند و نگاه کاملاً نوستالژیک به آن دارند.
با توجه به اینکه ۲ جشنواره ملی و جهانی دوباره ادغام شده است، بهتر است که بخش‌های کوتاه و مستند حرفهای تر برگزار شود و نگاه حرفهای در حوزه انتخاب آثار داشته باشد. این در حالی است که شیوه انتخاب آثار برای این جشنواره در حال حاضر واقعاً برازنده یک جشنواره با این جایگاه نیست، در واقع با توجه به فراخوانی که پیش از این منتشر شد، می‌توان گفت که اصلاً نیازی به انتشار فراخوان نبود کافی بود که یک نامه به جشنواره فیلم کوتاه تهران ارسال کنند و بگویند هرچه فیلم زیر ۱۵ دقیقه دارید برای ما ارسال کنید.
* البته که چنین مرزبندی برای حضور آثار کوتاه در جشنواره فیلم فجر چندان درست نیست، به عنوان مثال شاید یک کارگردان تمایلی نداشته باشد که اثرش در جشنواره فیلم کوتاه تهران نمایش داده شود.
بله دقیقاً همینطور است، در کنار آن شاید یک فیلم در بازه زمانی بین ۲ جشنواره آماده شود. ما چرا باید چنین فرصتی را بسوزانیم، حل این مشکلات واقعاً کار پیچیده‌ای نیست. به نظر من برخی از افراد در این سال‌ها با نگاه وحشت آفرینی نسبت به این ماجرا برخورد کردند و باعث شدند که صورت مساله را پاک کنند.
* اینکه نیروی انسانی کافی برای انتخاب فیلم‌های کوتاه و مستند در جشنواره فیلم فجر وجود ندارد نیز می‌تواند یکی از این دلایل باشد.
البته ما برای این مساله نیز راه حل‌هایی را پیشنهاد دادیم، به عنوان مثال مساله «پریمیر» (نخستین نمایش رسمی فیلم) خود یکی از عواملی است که باعث می‌شود که بخش زیادی از فیلم‌ها به دلیل نمایش در جشنواره‌های دیگر نتوانند در این جشنواره حضور داشته باشند. بحث مدت زمان فیلم نیز خود می‌تواند باعث کاهش ارسال آثار باشد. با تمام این شرایط ما هرسال به شورای سیاستگذاری جشنواره پیشنهاد دادیم که آماده حضور و همکاری هستیم. انجمن فیلم کوتاه راهکارهای مختلفی را پیشنهاد داده و حتی اعلام کرده است که اگر اجرایی شدن چنین پیشنهادهایی سخت است ما می‌توانیم آن را انجام دهیم، هرچند این مساله برای ما نیز زحمات بسیاری را به همراه داشت اما حاضر بودیم تا آن را به جان بخریم تا بچه‌های فیلم کوتاه یک فضای تازه برای عرضه فیلم‌های جدید خود داشته باشند.
متاسفانه در حال حاضر هیچ شور و هیجانی در بخش فیلم کوتاه جشنواره فیلم فجر وجود ندارد، چرا که ما می‌دانیم همان فیلم‌هایی که در جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور داشتند در این جشنواره نیز نمایش داده شود و از میان آنها یک فیلم سیمرغ بگیرد، به همین دلیل هیچ حس هیجانی بین فیلمسازان کوتاه وجود ندارد و این روند خنثی باعث می‌شود که این جشنواره از وظیفه اصلی خود که کشف استعداد است فاصله می‌گیرد. در واقع جشنواره فیلم فجر هم به فیلمسازان کوتاه و هم به خود جفا می‌کند.
* در جشنواره جهانی فیلم فجر نیز با همین معضلات روبرو بودید؟
روند انتخاب در این جشنواره نسبتاً بهتر بود، البته ما چندان با آنها در این زمینه درگیر نبودیم چرا که سیستم آنها کمی متفاوت بود. اما با توجه به ادغام این ۲ جشنواره باید فکر بهتری شود تا شرایط مناسبی فراهم شود.
یکی از معضلاتی که در سیستم‌های تصمیم گیرنده وجود دارد، این است که با صنوف تعامل محکمی ندارند. در واقع صنوف لایه میانی بین ملت و دولت هستند و می‌توانند حرف ملت را به مدیران دولتی برسانند و این بسیار بد است که ما صحبت‌های دور میز را تبدیل به بیانیه کنیم، زمانی که می‌توانیم رودرور حرف بزنیم چرا باید خواسته‌ها و حرفهای خود را به صورت بیانیه منتشر کنیم؟ زمانی که این بیانیه‌ها هم به نتیجه نرسد بی شک ضرر آن بیشتر خواهد بود. همه ما نیاز به گفتگو داریم تا بتوانیم سوء تفاهم را برطرف کرده و خواسته‌های یکدیگر را درک کنیم. انجمن تمام تلاش خود را کردیم که با دولت قبل تعامل داشته باشیم که خوشبختانه در بعضی از بخش‌ها موفق بودیم. در حال حاضر انجمن به سرعت وارد کار شد تا بخصوص در زمینه جشنواره فیلم فجر با مدیران گفتگوی لازم را داشته باشیم.
