متن کامل قانون بیمه‌ی بی‌کاری

ماده‌ی ۱ – کلیه مشمولین قانون تأمین اجتماعی که تابع قوانین کار و کار کشاورزی هستند مشمول مقررات این قانون می‌باشند.
تبصره – گروه‌های زیر از شمول مقررات این قانون مستثنی هستند:
۱ – بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی
۲ – صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری
۳ – اتباع خارجی
ماده‌ی ۲ – بی‌کار از نظر این قانون بیمه شده‌ای‌ست که بدون میل و اراده، بی‌کار شده و آماده‌ی کار باشد.
تبصره‌ی ۱ – بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی واحد مربوطه به تشخیص وزارتخانه‌ی ذی‌ربط و تأیید شورای عالی کار بی‌کار موقت شناخته شوند نیز مشمول مقررات این قانون خواهند بود.
تبصره‌ی ۲ – بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه از قبیل سیل، زلزله، جنگ، آتش‌سوزی و… بی‌کار می‌شوند با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محل، از مقرری بیمه‌ی بی‌کاری استفاده خواهند کرد.
ماده‌ی ۳ – بیمه‌ی بی‌کاری به عنوان یکی از حمایت‌های تأمین اجتماعی‌ست و سازمان تأمین اجتماعی مکلف است با دریافت حق بیمه‌ی مقرر، به بیمه شدگانی که طبق مقررات این قانون بی‌کار می‌شوند، مقرری بیمه‌ی بی‌کاری پرداخت نماید.
ماده‌ی ۴ – بیمه شده‌ی بی‌کار با معرفی کتبی واحد کار و امور اجتماعی محل از مزایای این قانون منتفع خواهد شد.
تبصره – بی‌کاران مشمول این قانون، کلیه‌ی حقوق و مزایا و خسارات مربوطه (موضوع قانون کار) را دریافت خواهند کرد.
ماده‌ی ۵ – حق بیمه‌ی بی‌کاری به میزان (۳٪) مزد بیمه شده می‌باشد که کلاً توسط کارفرما، تأمین و پرداخت خواهد شد.
تبصره – مزد بیمه شده و نحوه‌ی تشخیص تعیین حق بیمه‌ی بی‌کاری، چه‌گونگی وصول آن، تکلیف بیمه شده و کارفرما و هم‌چنین نحوه‌ی رسیدگی به اعتراض، تخلفات و سایر مقررات مربوطه در این مورد بر اساس ضوابطی‌ست که برای حق بیمه‌ی سایر حمایت‌های تأمین اجتماعی در قانون و مقررات تأمین اجتماعی پیش‌بینی شده است.
ماده‌ی ۶ – بیمه شدگان بی‌کار در صورت احراز شرایط زیر استحقاق دریافت مقرری بیمه‌ی بی‌کاری را خواهند داشت:
الف – بیمه شده‌، قبل از بی‌کار شدن حداقل ۶ ماه سابقه‌ی پرداخت بیمه را داشته باشد. مشمولین تبصره‌ی ۲ی ماده‌ی ۲ی این قانون از شمول این بند مستثنی می‌باشند.
ب – بیمه شده، مکلف است ظرف ۳۰ روز از تاریخ بی‌کاری با اعلام مراتب بی‌کاری به واحدهای کار و امور اجتماعی آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی و یا مشابه آن اطلاع دهد. مراجعه پس از سی روز با عذر موجه و با تشخیص هیأت حل اختلاف تا سه ماه امکان‌پذیر خواهد بود.
ج – بیمه شده‌ی بی‌کار مکلف است در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی که توسط واحد کار و امور اجتماعی و نهضت سوادآموزی و یا سایر واحدهای ذی‌ربط با تأیید وزارت کار و امور اجتماعی تعیین می‌شود، شرکت نموده و هر دو ماه یک بار گواهی لازم در این مورد را به شعب تأمین اجتماعی تسلیم نماید.
تبصره‌ی ۱ – کارگرانی که در زمان دریافت مقرری بیمه‌ی بی‌کاری به شغل یا مشاغلی گمارده می‌شوند که میزان حقوق و مزایای آن از مقرری بیمه‌ی بی‌کاری متعلقه کم‌تر باشد، مابه‌التفاوت دریافتی بیمه شده از حساب صندوق بیمه‌ی بی‌کاری پرداخت خواهد شد.
تبصره‌ی ۲ – مدت دریافت مقرری بیمه‌ی بی‌کاری جز سوابق پرداخت حق بیمه، بیمه شده از نظر بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت محسوب خواهد شد.
ماده‌ی ۷ – مدت پرداخت مقرری بیمه‌ی بی‌کاری و میزان آن به شرح زیر است:
الف – جمع مدت پرداخت مقرری از زمان برخورداری از مزایای بیمه‌ی بی‌کاری اعم از دوره‌ی اجرای آزمایشی و یا دائمی آن برای مجردین حداکثر ۳۶ ماه و برای متأهلین یا متکلفین حداکثر ۵۰ ماه بر اساس سابقه‌ی کلی پرداخت حق بیمه و به شرح جدول ذیل می‌باشد:
سابقه‌ی پرداخت حق بیمه‌ حداکثر مدت استفاده از مقرری  جمعاً با احتساب دوره های قبلی:
—————————————————————
برای مجردین برای متأهلین یا متکفلین
—————————————————————
از(۶) ماه لغایت (۲۴) ماه (۶) ماه (۱۲) ماه
از (۲۵) ماه لغایت (۱۲۰) ماه (۱۲) ماه (۱۸) ماه
از (۱۲۱) ماه لغایت (۱۸۰) ماه (۱۸) ماه (۲۶) ماه
از (۱۸۱) ماه لغایت (۲۴۰) ماه (۲۶) ماه (۳۶) ماه
از (۲۴۱) ماه به بالا (۳۶) ماه (۵۰) ماه
—————————————————————
تبصره – افراد مسن مشمول این قانون که دارای ۵۵ سال سن و بیش‌تر می‌باشند مادامی که مشغول به کار نشده اند می توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی تحت پوشش بیمه‌ی بی‌کاری باقی بمانند.
ب – میزان مقرری روزانه‌ی بیمه شده‌ی بی‌کار معادل (۵۵٪) متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه‌ی بیمه شده می‌باشد. به مقرری افراد متأهل یا متکفل ، تا حداکثر ۴ نفر از افراد تحت تکفل به ازای هر یک از آن‌ها به میزان (۱۰٪) حداقل دستمزد، افزوده خواهد شد. در هر حال مجموع دریافتی مقرری‌بگیر نباید از حداقل دستمزد، کم‌تر و از (۸۰٪) متوسط مزد یا حقوق وی بیش‌تر باشد.
ج – مقرری بیمه‌ی بی‌کاری از روز اول بی‌کاری قابل پرداخت است.
تبصره‌ی ۱ – متوسط مزد یا حقوق روزانه‌ی بیمه‌شده‌ی بی‌کار به منظور محاسبه‌ی مقرری بیمه‌ی بی‌کاری، عبارت است از جمع کل دریافتی بیمه شده که به مأخذ آن حق بیمه‌ی دریافت شده در آخرین ۹۰ روز قبل از شروع بی‌کاری تقسیم بر روزهای کار، و در مورد بیمه‌شدگانی که کارمزد دریافت می‌کنند آخرین مزد عبارت است از جمع کل دریافتی بیمه شده که به ماخذ آن حق بیمه دریافت شده در آخرین ۹۰ روز قبل از شروع بی‌کاری تقسیم بر ۹۰ در صورتی که بیمه شده کارمزد، ظرف ۳ ماه مذکور مدتی از غرامت دستمزد استفاده نموده باشد متوسط مزدی که مبنای محاسبه‌ی غرامت دستمزد قرار گرفته به منزله‌ی دستمزد ایام بی‌کاری تلقی و در محاسبه منظور خواهد شد.
تبصره‌ی ۲ – افراد تحت موضوع این ماده عبارتند از:
۱ – همسر (زن یا شوهر)
۲ – فرزندان اناث مادام که ازدواج ننموده و فاقد حرفه و شغل باشند.
۳ – فرزندان ذکور که سن آنان کم‌تر از هجده سال تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته و یا طبق نظر پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی، ازکارافتاده‌ی کلی باشند.
۴ – پدر و مادر که سن پدر از ۶۰ سال متجاوز باشد و یا طبق نظر پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی ازکارافتاده‌ی کلی باشند و در هر حال معاش آنان منحصراً توسط بیمه شده تأمین گردد.
۵ – خواهر و برادر تحت تکفل در صورت داشتن شرایط مربوط به فرزندان اناث و ذکور، مذکور در بندهای ۲ و ۳ی این تبصره .
تبصره‌ی ۳ – دریافت مقرری بیمه‌ی بی‌کاری مانع از دریافت مستمری جزئی نمی‌گردد.
تبصره‌ی ۴ – در صورت بی‌کاری زوجین فقط یکی از آنان (زن یا شوهر) محق به استفاده از افزایش مقرری به ازای هر یک از فرزندان خواهد بود.
تبصره‌ی ۵ – بیمه شده‌ی بی‌کار و افراد تحت تکفل، در مدت دریافت مقرری بیمه‌ی بی‌کاری از خدمات درمانی موضوع بندهای «الف» و «ب»ی ماده‌ی ۳ی قانون تأمین اجتماعی استفاده خواهند کرد.
تبصره‌ی ۶ – مقرری بیمه‌ی بی‌کاری مانند سایر مستمری‌های تأمین اجتماعی از پرداخت هر گونه مالیات معاف خواهد بود.
ماده‌ی ۸ – در موارد زیر مقرری بیمه‌ی بی‌کاری قطع خواهد شد.
الف – زمانی که بیمه شده مجدداً اشتغال به کار یابد.
ب – بنا به اعلام واحد کار و امور اجتماعی محل و یا نهضت سوادآموزی و سایر واحدهای ذی‌ربط از طریق وزارت کار و امور اجتماعی، بیمه شده‌ی بی‌کار بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری نماید.
ج – بیمه شده‌ی بی‌کار از قبول شغل تخصصی خود و یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری ورزد.
د – بیمه شده‌ی بی‌کار ضمن دریافت مقرری بیمه‌ی بی‌کاری مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی و یا ازکارافتادگی کلی شود.
ه – بیمه شده به نحوی از انحاء با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار مربوطه اعاده گردد.
تبصره‌ی ۱ – در صورتی که پس از پرداخت مقرری بیمه‌ی بی‌کاری، محرز شود که بی‌کاری بیمه شده، ناشی از میل و اراده‌ی او بوده است، کارگر موظف به استرداد وجوه دریافتی به سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود. مشمولین بند «ه»ی این ماده نیز مکلف به بازپرداخت مقرری بیمه‌ی بی‌کاری دریافتی، به سازمان مذکور می‌باشند.
تبصره‌ی ۲ – چنان‌چه بیمه شده‌ی بی‌کار، اشتغال مجدد خود را مکتوم داشته و مقرری بیمه‌ی بی‌کاری را دریافت کرده باشد، ملزم به بازپرداخت مقرری دریافتی از تاریخ اشتغال خواهد بود.
تبصره ۳ – دریافت کمک هزینه حین کارآموزی مانع استفاده از مقرری بیمه‌ی بی‌کاری نخواهد بود.
ماده‌ی ۹ – کارفرمایان موظفند با هماهنگی شوراهای اسلامی و یا نمایندگان کارگران، فهرست محل‌های خالی شغل را که ایجاد می‌شوند به مراکز خدمات اشتغال محل اعلام نمایند. محل‌های شغلی مذکور (به استثنای رده‌های شغلی کارشناسی به بالا) منحصراً توسط مراکز خدمات اشتغال و با معرفی بی‌کاران تأمین می‌گردد.
تبصره‌ی ۱ – دولت مکلف است همه ساله از طریق سیستم بانکی و منابع اعتباری سازمان تأمین اجتماعی و با استفاده از اعتبارات قرض الحسنه، طرح‌های اشتغال‌زای مشخصی را جهت اشتغال به کار بی‌کاران مشمول این قانون در بودجه‌ی سالانه‌ی کشور پیش‌بینی و رأساً یا از طریق شرکت‌های تعاونی و یا خصوصی و با نظارت وزارت کار و امور اجتماعی به مورد اجرا گذارد.
تبصره‌ی ۲ – بی‌کاران مشمول این قانون در اخذ پروانه‌های کسب و کار و موافقت اصولی و تأسیس واحدهای اقتصادی از وزارتخانه‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی با معرفی وزارت کار و امور اجتماعی در اولویت قرار خواهند داشت.
تبصره‌ی ۳ – سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای وزارت کار و امور اجتماعی مکلف است هم‌زمان با اجرای قانون بیمه‌ی بی‌کاری، آموزش مهارت‌های مورد نیاز بازار کار و نیز بازآموزی و تجدید مهارت کارگران تحت پوشش بیمه‌ی بی‌کاری موضوع بند «ج» ماده‌ی ۷ این قانون را در مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای و یا مراکز آموزش جوار کارخانجات فراهم نماید. هزینه‌های مربوط از محل اعتبارات حساب صندوق بیمه‌ی بی‌کاری مطابق آیین نامه‌ای که به پیشنهاد سازمان‌های آموزش فنی و حرفه‌ای کشور و تأمین اجتماعی تهیه و به تصویب وزرای کار و امور اجتماعی و بهداشت و درمان و آموزش پزشکی خواهد رسید قابل پرداخت است.
تبصره‌ی ۴ – نهضت سوادآموزی موظف است با همکاری کارفرمایان و وزارتخانه‌های ذی‌ربط نسبت به تشکیل کلاس‌های سوادآموزی برای بی‌سوادان مشمول این قانون اقدام نماید.
ماده‌ی ۱۰ – سازمان تأمین اجتماعی مکلف است حساب‌های درآمد حق بیمه‌ی بی‌کاری و پرداخت مقرری بیمه‌ی بی‌کاری موضوع این قانون را جداگانه نگهداری و در صورت‌های مالی خود منعکس نماید و گزارش عملکرد مالی خود را هر سال یک بار به وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزیر کار و امور اجتماعی و شورای اقتصاد ارائه نماید.
ماده‌ی ۱۱ – وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی مجری این قانون خواهند بود.
ماده‌ی ۱۲ – سازمان تأمین اجتماعی مکلف است هزینه‌های موضوع این قانون را منحصراً از محل درآمدهای ناشی از آن تأمین نماید.
هزینه‌های اداری و پرسنلی هر دو دستگاه مجری قانون به طوری که از ۱۰٪ میزان مقرری پرداختی به بیمه‌شدگان تجاوز ننماید با تأیید وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزیر کار و امور اجتماعی تعیین و تخصیص داده می شود.
ماده‌ی ۱۳ – زمان اجرای این قانون از زمان اتمام قانون آزمایشی بیمه‌ی بی‌کاری (۱۳۵۹/۵/۶) لازم‌الاجراست .
ماده‌ی ۱۴ – آیین‌نامه‌ی اجرایی این قانون ظرف یک ماه توسط وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
قانون فوق مشتمل بر چهارده ماده و بیست و یک تبصره در جلسه‌ی علنی روز دوشنبه مورخ بیست و ششم شهریور ماه یک هزار و سیصد و شصت و نه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۳۶۹/۷/۱۰ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
رئیس مجلس شورای اسلامی – مهدی کروبی